sábado, fevereiro 14, 2009

A Meda (Phalanger orientalis)

A Meda (Phalanger orientalis)

Meda animal marsupial kiik hosi ai laran Timor Leste nian. Nia moris mós iha ai laran loron sae Indonésia nian . Ema lori ona meda hosi Nova Guiné ba Timor Leste iha pré-história, iha 6500 tinan.
Ami bele hare meda iha ai laran sira, maibe nia mos gosta to’os sira, nebe’e meda han aifunan. Ema mussulmano la bele duni meda. Maibe, iha Nova Guiné, Nusa Molukas, Timor, meda importante tebes tamba nia fo proteínas ba ema nia hahan.
Iha Dili normalmente Ita bele hetan mane sira mak fa’an meda.
Meda todan até 4,5 kilu, maibe normalmente kala 2 kilu. Nia ikun boot tebes, léet 28-42 cm. Meda aman nia ikun hotu mutin. Ninia fulun hanessan bibi malae fulun.
Meda oan léet 1 ba 3. Oan ida mate durante susu. Meda namora hori Junho to’o Outubro. Animal ne’e toba durante loron. Durante kalan meda han ai-tahan no aifuan. Masik meda la’o neineik , bainhira ema duni sira la’o lalais no haksoit.
Ami tenke estuda meda nia numer iha Timor Leste. Iha seluk nusa sira besik Timor ema lalika hanoin barak kona numer meda nian.





Meda sira iha Lospalos nia básar/ Medas à venda num mercado de Lospalos

A meda é um marsupial que vive nas árvores das florestas de Timor. Também pode ser encontrado nas ilhas da Indonésia vizinhas de Timor, das Molucas à Nova Guiné. Aparentemente foi introduzido em Timor pelos seres humanos há 6500 anos, a partir da Nova Guiné. A meda pertence à mesma ordem animal do koala, os diprotodontia.
O nome científico da meda é uma alusão ao facto de ter duas falanges de cada pata unidas por uma prega de pele, que o animal usa para se pentear.
Podemos encontrar este animal nas florestas primárias de Loré ou Jaco, nas florestas secundárias de toda a ilha e até nas hortas e pomares. Este animal tem uma sorte particular nas zonas muçulmanas da Indonésia, pois aqui a religião interdita a caça da meda. Nas outras regiões, é parte importante da alimentação dos povos desde os tempos pré-históricos, fornecendo proteínas animais a uma alimentação que normalmente é carente nestes nutrientes.
A meda domestica-se com uma certa facilidade e pode também ser criada como animal de companhia. Em Dili é frequente encontrarmos medas à venda nas ruas. São transportados numa vara comprida que um homem leva ao ombro, e onde a meda se agarra desesperadamente.
Estes animais podem pesar até 4,5 kg, mas normalmente o seu peso ronda os 2 Kg. Tem uma longa cauda de 28 a 42 cm, com que se agarra às árvores, sendo desprovida de pêlos na extremidade. As caudas dos machos são completamente brancas. O pêlo das medas é grosso e semelhante à lã. Nos machos adultos a cor varia entre o branco e o cinzento escuro. As fêmeas apresentam pelagem castanha ou castanha acinzentada e ambos os sexos possuem uma lista escura dorsal entre o pescoço e a cauda. As crias são de cor castanho-avermelhada. A bolsa marsupial das fêmeas contém quatro mamilos. As patas são particularmente características, pois os dedos são oponíveis como nos seres humanos.



Medas fumados num mercado de Lospalos / Meda ho suar iha LOspalos nia básar

O número de crias varia entre 1 e 3, normalmente 2. Geralmente morre uma cria durante a amamentação. A época reprodutiva ocorre entre Junho e Outubro.
Estes animais são nocturnos, passando o dia escondidos nos buracos das árvores. À noite deslocam-se pelas copas consumindo frutos e folhas. Apesar de se deslocarem com lentidão, se perseguidos pelos caçadores dão grandes saltos de árvore para árvore.
Aparentemente esta espécie não se encontra ameaçada de extinção.